Wat is een ETF?

Welke voordelen bieden ETF's? Hoe kunnen ze worden gebruikt om te beleggen en waar moet je op letten bij het kiezen van een ETF?

Inflatie in het kort Een ETF (Exchange-Traded Fund) is een op de beurs verhandeld fonds dat de prestaties van een index zo goed mogelijk volgt. ETF's zijn goedkoop, transparant en maken een breed gediversifieerde belegging met de aankoop van één enkel effect mogelijk. ETF's kunnen worden gebruikt om te beleggen in tal van activaklassen (bv. aandelen, obligaties, grondstoffen) en in landen, sectoren, thema's en strategieën (bv. waarde).

1. De basics

Een ETF (Exchange-Traded Fund) is een op de beurs verhandeld indexfonds. Zoals de naam al aangeeft, combineren ETF's drie belangrijke concepten (fondsen, indexbeleggingen en exchange-traded) in één product.

Een fonds is een streng gereglementeerd financieel product dat geld van beleggers bundelt en het op de kapitaalmarkten belegt volgens een vooraf vastgestelde beleggingsdoelstelling. Via één enkele belegging is het heel gemakkelijk om deel te nemen aan het rendement van een mandje effecten. Omdat het belegde geld over verschillende effecten wordt verdeeld, wordt ook het risico van de belegging gespreid (diversificatie). Aangezien prijsstijgingen en -dalingen van individuele effecten elkaar kunnen compenseren, schommelt de waarde van een fonds gewoonlijk minder dan de waarde van een individueel effect.

Een indexfonds is een fonds dat tot doel heeft een op regels gebaseerde index zo dicht mogelijk te benaderen (bijvoorbeeld aandelenindices zoals de S&P 500, AEX, DAX of MSCI World). Een index vertegenwoordigt een mandje van verschillende effecten (lees meer in Wat is een index?). Als de prijzen van de effecten in een index stijgen, stijgt ook de waarde van het indexfonds. Als ze dalen, daalt de waarde van het indexfonds navenant.

In tegenstelling tot actief beheerde fondsen zijn het bij ETF's geen individuen die de beleggingsbeslissingen nemen. In plaats daarvan bepaalt de samenstelling van de index in welke effecten de ETF belegt en met welke weging. Aangezien voor de analyse van de afzonderlijke effecten geen fondsbeheer hoeft te worden betaald, zijn de lopende kosten van indexfondsen doorgaans aanzienlijk lager dan die van actieve fondsen. Deze verlaging van de kosten heeft een positief effect op de prestaties.

ETF's zijn indexfondsen die op beurzen kunnen worden gekocht of verkocht. Een beursnotering heeft ook het voordeel dat de prijzen tijdens de handelsuren continu worden genoteerd, zodat beleggers de prijsbewegingen op transparante wijze kunnen volgen. Dit in tegenstelling tot actief beheerde fondsen die niet aan de beurs zijn genoteerd en waarin doorgaans slechts eenmaal per dag rechtstreeks met de beleggingsmaatschappij kan worden gehandeld. Er zijn ook geen instapkosten voor de beurshandel.

2. Hoe kunnen ETF's worden gebruikt om te beleggen?

ETF's zijn het ideale product om spaargeld op middellange tot lange termijn in de kapitaalmarkten te beleggen. Waarom? Ten eerste omdat ETF's zeer ongecompliceerd toegang bieden tot een breed gediversifieerde portfolio. Ten tweede omdat ETF's essentiële vragen over de selectie van individuele effecten en hun weging binnen een portfolio sterk vereenvoudigen. Hieronder volgt een overzicht,

wat de verschillende soorten ETF's zijn,
hoe een portfolio kan worden opgebouwd met behulp van ETF's en
op welke kenmerken je moet letten bij het kiezen van een ETF.

Van de individuele ETF naar de ETF-portfolio

Met ETF's kan worden belegd in tal van activaklassen en marktsegmenten. De belangrijkste beleggingscategorieën zijn aandelen, obligaties en grondstoffen. Beleggers kunnen kiezen tussen ETF's op brede marktindices en beleggingen in specifieke marktsegmenten zoals landen, sectoren of thema's. In het geval van aandelen-ETF's, bijvoorbeeld, impliceert een marktbrede ETF dat de onderliggende index talrijke bedrijven bevat met veel verschillende bedrijfsmodellen. Door verschillende ETF's te combineren kan tegen zeer lage kosten een gepersonaliseerd portfolio worden samengesteld.

Vooral ETF's op zeer brede indices zijn geschikt als basis of kern voor een langetermijnportfolio. Met aandelen als voorbeeld kan met slechts één ETF worden belegd in de aandelenmarkten van geïndustrialiseerde landen (bijv. ETF's op de MSCI World Index) of opkomende markten (bijv. MSCI Emerging Markets). Dergelijke ETF's bieden toegang tot duizenden aandelen uit een groot aantal landen.

De omvang van de individuele posities in een ETF hangt af van de wegingsmethode van de index die wordt gevolgd. De meeste indexen worden gewogen naar marktkapitalisatie. Hoe meer marktkapitalisatie een bedrijf heeft, hoe hoger diens weging in de index en dus ook in de ETF. Dit kan leiden tot een situatie waarin een paar individuele aandelen in de ETF verantwoordelijk zijn voor het merendeel van de prestaties.

Er zijn ook populaire aandelen-ETF's op de markt die bedrijven niet wegen naar marktkapitalisatie en/of die beleggingen met een speciale focus mogelijk maken. Deze omvatten:

Duurzame ETF's houden bij hun samenstelling rekening met duurzaamheidsaspecten. Duurzaamheid wordt gewoonlijk gemeten in de drie dimensies milieu, maatschappij en bestuur (ESG). Beleggers moeten goed kijken hoe goed de toegepaste ESG-criteria overeenkomen met hun eigen ideeën over duurzaamheid. Duurzame ETF's zijn vaak herkenbaar aan naamsachtervoegsels als "ESG" of "SRI" (Socially Responsible Investing = maatschappelijk verantwoord beleggen).
Regionale en landen-ETF's beleggen regionaal, afhankelijk van waar de opgenomen bedrijven hun hoofdkantoor hebben of hun thuisbeurs hebben. Maar aangezien grote ondernemingen hun producten gewoonlijk wereldwijd verkopen, is men meestal ook blootgesteld aan de kansen en risico's van andere markten. Een ETF op de DAX is een voorbeeld van een landen-ETF.
Sector- en thematische ETF's beleggen meestal met een hogere concentratie in sectoren, zoals informatietechnologie, industrie of gezondheid. Thematische ETF's beleggen in bedrijven die actief zijn rond een thema zoals hernieuwbare energie of vergrijzing van de samenleving (dus weg van de klassieke sectorclassificatie). Een voorbeeld van een sectorbelegging is een ETF op de Nasdaq 100.
Factor-ETF's worden samengesteld volgens de bevindingen van diverse beleggingsstudies. Deze studies stellen dat met focus op bepaalde factoren een overrendement kan worden behaald ten opzichte van de brede markt. Dit hoeft echter niet in alle marktcycli het geval te zijn. Beproefde factoren zijn 'small-caps' (aandelen van bedrijven met een lage marktkapitalisatie), 'value' (laag gewaardeerde aandelen) en minimum volatiliteit (aandelen met relatief lage koersschommelingen).

Sectorale mix, maar concentratie op één land

Top posities van een voorbeeldige ETF op de DAX*

Een DAX ETF volgt de prestaties van de 40 aandelen van de Duitse aandelenindex. De individuele aandelen hebben dezelfde weging in de ETF als in de index. Door de sterke focus op Duitse exportgerichte bedrijven zijn de index en dus de daarop gebaseerde ETF's doorgaans minder gediversifieerd dan ETF's op basis van indices met aanzienlijk meer aandelen uit verschillende landen en een bredere mix van sectoren.
*Stand: maart 2023. Bron: iShares

Of ETF's met een speciale focus geschikt zijn voor de eigen portfolio kan niet eenzijdig worden beantwoord. Afhankelijk van de structuur van de ETF-portfolio kunnen zij echter een nuttige component zijn:

Bij het samenstellen van een portfolio moet bijzondere aandacht worden besteed aan de mix van activaklassen. Afhankelijk van de individuele risicodraagkracht en beleggingshorizon zijn verschillende allocaties geschikt, zoals bij aandelen- en obligatie-ETF's (bijvoorbeeld 70 procent aandelen, 30 procent obligaties). In vergelijking met aandelen zijn obligaties over het algemeen minder gevoelig voor schommelingen en zorgen zij voor een grotere stabiliteit van de portfolio (met een lager verwacht rendement over een lange beleggingsperiode). Daarnaast kunnen ETF's op andere activaklassen zoals grondstoffen worden toegevoegd.
Gevorderde beleggers gebruiken soms een core-satellite-strategie om hun belegging te personaliseren. Hierbij worden rond een breed gediversifieerde basisbelegging ('core'; kern) - die het grootste deel van de portfolio uitmaakt - ETF's met een speciale beleggingsfocus ('satellites'; satellieten) toegevoegd met een lagere weging.

Met intelligente toevoegingen kunnen beleggers hun ETF-portfolio breder spreiden of er een individueel tintje aan geven. Daarbij moeten zij ervoor waken onbedoeld clusterrisico's te creëren. Een ETF op de MSCI World bevat bijvoorbeeld al de bedrijven uit een Nasdaq 100 ETF. Het opnemen van beide producten in de portfolio leidt niet tot diversificatie, maar tot een sterkere focus op Amerikaanse technologieaandelen. Of dit wenselijk is of niet is een kwestie van individuele beoordeling.

Vanuit risico-oogpunt moet een ETF, naarmate deze meer gespecialiseerd is - bijvoorbeeld een landen-ETF op een zeer kleine aandelenmarkt of een ETF op een niche-thema - worden beschouwd als een kleine aanvulling op de portfolio naast ETF's op de brede aandelenmarkt. Vooral beginners moeten zich (aanvankelijk) richten op marktbrede ETF's om onbedoelde concentratierisico's van afzonderlijke sectoren of regio's in de portfolio te vermijden.

ETF-selectie: Welke kenmerken moet je naar kijken

In het vorige hoofdstuk werd behandeld in welke activaklassen en marktsegmenten men met ETF's kan beleggen. Wie hier een beslissing heeft genomen, heeft meestal de keuze uit vele ETF's van verschillende aanbieders. Op het eerste gezicht kan de verscheidenheid aan ETF's vaak verwarrend lijken. Hieronder bekijken we de belangrijkste kenmerken om je te helpen de juiste ETF te vinden:

Volgmethode:
Een ETF probeert diens index zo goed mogelijk te repliceren. Wat de replicatiemethoden betreft, wordt een onderscheid gemaakt tussen fysieke en synthetische replicatie. Bij volledige fysieke replicatie wordt rechtstreeks belegd in alle effecten die in de index zijn opgenomen. Dit is soms moeilijk voor grote internationale indices met vele duizenden effecten. Omwille van de efficiëntie maken de fondsbeheerders daarom vaak gebruik van "geoptimaliseerde steekproeven". De ETF belegt alleen in die effecten die het rendement van de index het beste weergeven. Te kleine of illiquide effecten worden vermeden. Dit bespaart het fonds onnodige kosten en risico's.

Synthetische replicatie moet worden onderscheiden van fysieke replicatie. Synthetisch replicerende ETF's beleggen niet rechtstreeks in de effecten die in de index zijn opgenomen, maar gaan een beurstransactie ("swap") aan met een grote investeringsbank. Bij deze swap ontvangt de ETF de prestatie van de onderliggende index. In ruil daarvoor stort de investeringsbank onderpand voor het geval dat zij insolvent wordt. Afhankelijk van de activaklasse en het marktsegment kunnen synthetische ETF's voordelen hebben. Zo hebben synthetische ETF's op Amerikaanse aandelen belastingvoordelen die tot betere prestaties kunnen leiden. Dankzij de strenge regelgeving en de volledige zekerheidsstelling worden synthetische ETF's als even veilig beschouwd als fysieke ETF's.
Gebruik van de inkomsten:
Wat het gebruik van de inkomsten betreft, wordt een onderscheid gemaakt tussen uitkerende (distribuerende) en accumulerende ETF's. Als je eenheden hebt in uitkerende ETF's, worden dividenden met regelmatige tussenpozen op jouw beleggingsrekening gestort. Uitkeringen kunnen jaarlijks, halfjaarlijks, driemaandelijks of zelfs maandelijks plaatsvinden. Daarentegen herbeleggen accumulerende ETF's de lopende inkomsten automatisch in effecten. Zo kunnen beleggers profiteren van het samengestelde rente-effect en hoeven zij dividenden niet handmatig te herbeleggen. Veel ETF's hebben ook verschillende aandelenklassen van hetzelfde fonds. Accumulerende aandelenklassen worden meestal aangeduid met "Acc" of "C" in de naam, terwijl distribuerende aandelenklassen vaak worden aangeduid met "Dist" of "D".
Kosten:
De lopende jaarlijkse kosten worden weergegeven als de Total Expense Ratio (TER), die wordt genomen als een percentage van het beleggingsvolume. Deze omvatten de beheerkosten van de fondsmaatschappij, licentiekosten voor het gebruik van de index en bankkosten voor de bewaring van de effecten in de ETF. Niet inbegrepen zijn transactiekosten voor herschikkingen binnen het fonds of kosten voor het afdekken van valutarisico's, indien van toepassing De TER wordt rechtstreeks van het fondsvermogen afgetrokken en is reeds in de marktprijzen opgenomen.

De lopende kosten, belastingen op fondsniveau en de onvolmaakte replicatie van de index betekenen dat de prestatie van een ETF (licht) kan afwijken van de prestatie van zijn index. Deze afwijking wordt volgverschil genoemd en wordt gemeten over een bepaald tijdsinterval. Het staat op de website van de uitgever of in de factsheet van de ETF.
Fondsvolume:
Het fondsvolume van een ETF geeft informatie over de omvang van het fonds. Op basis van een fondsvolume van ongeveer 100 miljoen euro kan worden aangenomen dat de ETF op lange termijn economisch kan worden geëxploiteerd door de uitgever. Voor ETF's met een hogere TER (zoals thematische ETF's) kan deze drempel ook lager zijn. Mocht een ETF worden gesloten wegens geringere populariteit, dan is dat meestal geen probleem, omdat beleggers hun eenheden vóór de sluiting via de beurs kunnen verkopen.
Vestigingsplaats van het fonds:
De vestigingsplaats van het fonds verwijst naar het land waar het fonds is gelanceerd. Veel ETF's zijn gevestigd in Luxemburg of Ierland. Luxemburg is populair vanwege zijn gunstige financiële wetgeving. Ierland biedt uitgevers gedeeltelijke belastingvoordelen. Aangezien fondsen strikt gereglementeerde financiële producten zijn, is de vestigingsplaats meestal irrelevant. Echter, in bepaalde situaties kunnen er verschillen zijn. Zo betalen in Ierland gevestigde fysieke ETF's op Amerikaanse aandelen minder bronbelasting (15 procent) dan in Luxemburg gevestigde ETF's (30 procent), wat tot betere prestaties kan leiden.

3. Voordelen van ETF's

De eerste ETF's werden ruim 30 jaar geleden gelanceerd. Gedurende deze periode zijn ze steeds populairder geworden en vormen ze nu voor veel mensen de toegang tot de aandelenmarkt. Dit is grotendeels te danken aan de volgende kenmerken van ETF's.

ETF's zijn divers en hebben lage kosten. Met een keuze uit meer dan 2.000 ETF's voor de Nederlandse markt is het meestal niet eenvoudig om het juiste product te kiezen. De grote selectie is echter een positief teken. Door de grote concurrentie zijn de vergoedingen van ETF's de afgelopen jaren voortdurend gedaald. Dit geldt zowel voor de lopende kosten als voor de handelskosten. ETF's bieden beleggers ook de mogelijkheid om hun eigen gepersonaliseerde portfolio's samen te stellen zoals professionele beleggers.

ETF's volgen betrouwbaar de markt. ETF's stellen beleggers in staat om met één enkele investering in een heel marktsegment te beleggen. Hoewel filtercriteria en uitsluitingen mogelijk zijn (bijvoorbeeld volgens ESG-criteria), wordt de selectie van individuele effecten zoals bij actief fondsbeheer achterwege gelaten. Dit heeft het voordeel dat het marktrendement zeer betrouwbaar kan worden gegenereerd. De belegging hangt niet af van de vraag of een fondsbeheerder beter presteert dan de markt (ook wel "alfa" genoemd). Uit studies[1] blijkt dat de overgrote meerderheid van de actieve fondsbeheerders er niet in slaagt hun respectieve passieve benchmark op termijn te verslaan.

ETF's zijn transparant. Via ETF's is het mogelijk om in tal van effecten tegelijk te beleggen. Dit is al mogelijk met een ETF-beleggingsplan vanaf slechts één euro per maand. De samenstelling kan dagelijks worden bekeken op de website van de uitgevers. Door de op regels gebaseerde structuur van de index zijn er geen verrassingen.

ETF's worden regelmatig geherbalanceerd. De uitgever zorgt voor de regelmatige herbalancering van de effecten binnen de ETF. Als effecten uit de index vallen (bijvoorbeeld omdat bedrijven worden uitgekocht), moeten deze ook in het fonds worden geruild. Dit gebeurt automatisch. Een actieve aanpassing van de eigen investering is dus niet nodig. Regelmatige herbalancering zorgt ervoor dat de componenten van een (fysieke) ETF altijd overeenkomen met de onderliggende index en dus met de relevante markt.

ETF's zijn veilig. Kapitaal dat in fondsen en ETF's is belegd, wordt omschreven als bijzonder vermogen. De activa worden gescheiden gehouden van de beheerder van het fonds, de fondsvennootschap, en zijn beschermd tegen insolventie. Een accountant controleert ten minste eenmaal per jaar de boeken van het fonds. De strenge regelgevingsnormen zijn te herkennen aan afkortingen als "UCITS" in de naam van de ETF.

Belangrijk onderscheid: ETF's vs. ETC's en ETN's

Producten die de prestaties volgen van individuele edelmetalen zoals goud of cryptovaluta zoals Bitcoin worden ETC's (Exchange-Traded Commodities) of ETN's (Exchange-Traded Notes) genoemd. Zij behoren (net als ETF's) tot de bredere categorie van ETP's (Exchange-Traded Products), omdat zij op de beurs worden verhandeld. ETC's en ETN's voldoen echter niet aan de minimumvereisten voor in dit land verhandelbare ETF's (de zogenaamde UCITS ETF's), omdat zij niet voldoende gespreid zijn over individuele effecten (diversificatie) en worden uitgegeven als schuldbewijzen (en niet als bijzondere activa).

Men mag niet vergeten dat ETF's geen bescherming bieden tegen de algemene schommelingen van de kapitaalmarkten of de slecht gediversifieerde samenstelling van een portfolio. In het algemeen moet geld alleen in risicovolle activaklassen worden belegd als beleggers tegen deze schommelingen bestand zijn en niet op korte termijn op het belegde geld hoeven te rekenen.

Florian Faltermeier

Florian is Portfolio Manager in het Wealth Management team bij Scalable Capital en houdt zich bezig met data-analyse, portfolioconstructie en onderzoek rond kapitaalmarkt- en ETF-onderwerpen. Hij heeft een M.Sc. in Economie met de nadruk op financiële markten en computerwetenschappen van de Technische Universiteit van München.

Meer artikelen

Dividenden

Index

Obligaties

Er zijn risico's verbonden aan beleggen. De waarde van jouw belegging kan dalen of stijgen. Verliezen van het geïnvesteerde kapitaal kunnen zich voordoen. In het verleden behaalde resultaten, simulaties of prognoses zijn geen betrouwbare indicator voor toekomstige prestaties. Raadpleeg onze risico-informatie.

² Voor nieuwe klanten: 4% rente p.j. (Baader Bank) tot € 1 miljoen gedurende 4 maanden. Daarna 2,6% p.j. variabele rente tot maximaal € 100.000. Rente alleen met PRIME+. Meer informatie.