Wat is een index?

Dit artikel geeft een overzicht van welke soorten indices er zijn, welke factoren van belang zijn bij het berekenen van een index en welke relevantie indices hebben bij het beleggen van geld.

Index in het kort Een index volgt de prestaties van een groep activa die een specifiek marktsegment vertegenwoordigen. Op deze manier fungeren indices als zogenaamde marktbarometers. De bekendste indices (bijv. AEX, DAX, S&P 500, Dow Jones) zijn aandelenindices, maar er zijn ook indices voor andere activaklassen. In de meeste aandelenindexen worden de componenten gewogen op basis van de beurswaarde van de opgenomen bedrijven.

1. De basics

Een index volgt de prestaties van een groep activa. Indices meten doorgaans de prestaties van een mand met aandelen, die is ontworpen om een specifiek deel van de markt te volgen. Dit kan een brede index zijn die een complete markt volgt, zoals de Standard & Poor's 500 Index (kortweg S&P 500), of meer specifieke indices die een bepaalde industrie of sector volgen (bijv. MSCI Europe Energy of MSCI World Health Care). Over het algemeen zijn aandelenindexen een eenvoudig maar nuttig hulpmiddel om informatie te verkrijgen over de situatie in een bepaalde economische regio of bedrijfstak. Een aanhoudende positieve prestatie van de AEX-index kan bijvoorbeeld wijzen op een positieve ontwikkeling van de Nederlandse economie. Naast aandelenindices zijn er ook indices voor andere activaklassen, bijv. bedrijfsobligaties, staatsobligaties of grondstoffen.

Twee van de belangrijkste criteria van een index zijn dat deze belegbaar en transparant is: de methodologie voor de samenstelling ervan is duidelijk gedefinieerd en openbaar gemaakt door de respectieve indexaanbieder. Beleggers kunnen niet rechtstreeks in een index beleggen, maar ze kunnen wel een indexfonds of een ETF kopen die een index volgt. De prestaties van een index en indexfondsen/ETF's die eraan refereren, verschillen vaak enigszins. Het verschil wordt het trackingverschil genoemd.

2. Meest bekende indexen

Naam	Land/Regio	Beschrijving
MSCI World	Wereldwijd	De ca. 1.500 grootste beursgenoteerde bedrijven qua free float* in in totaal 23 geïndustrialiseerde landen.
MSCI Emerging Markets	Wereldwijd	De ca. 1.400 grootste beursgenoteerde bedrijven qua free float* in in totaal 25 opkomende markten.
MSCI ACWI (All Countries World Index)	Wereldwijd	Bevat alle bedrijven uit de MSCI World en de MSCI Emerging Markets.
Dow Jones Industrial Average	VS	30 grote Amerikaanse bedrijven, onder andere gewogen naar prijs per aandeel
S&P 500	VS	De 500 grootste beursgenoteerde Amerikaanse bedrijven qua free float*.
Nasdaq 100	VS	De 100 grootste beursgenoteerde Amerikaanse IT-bedrijven qua free float*.
Euro STOXX 50	Europa	De 50 grootste beursgenoteerde Europese bedrijven qua free float*.
DAX 40	Duitsland	De 40 grootste beursgenoteerde Duitse bedrijven qua free float*.
FTSE 100	Groot-Brittanië	De 100 grootste beursgenoteerde Britse bedrijven qua free float*.
CAC 40	Frankrijk	De 40 grootste beursgenoteerde Franse bedrijven qua free float*.
Nikkei 225	Japan	De 225 grootste beursgenoteerde Japanse bedrijven, onder andere gewogen naar prijs per aandeel
CSI 300	China	De 300 grootste beursgenoteerde lokale Chinese bedrijven (A-aandelen) qua free float*.
Hang Seng	Hong Kong	De 50 grootste bedrijven genoteerd in Hong Kong door free float* (H-aandelen)
AEX	Amsterdam	De 25 aandelen met de grootste marktkapitalisatie op de Amsterdamse effectenbeurs

*Free float is de som van de aandelen die vrij verhandelbaar zijn op de beurs en die bijvoorbeeld niet in handen zijn van eigenaarsfamilies.

3. Categorieën

De beslissing welke effecten in een index worden opgenomen, wordt gemaakt op basis van verschillende selectiecriteria.

Een referentie-index bestrijkt een regionale of mondiale markt en maakt het mogelijk fondsen met elkaar of in relatie tot andere sectoren of markten te vergelijken (bijv. S&P 500 of EURO STOXX 50).

Een blue-chip index bevat de grootste bedrijven in een land, regio of zelfs de wereld (bijv. AEX; volgt de 25 aandelen met de grootste marktkapitalisatie in Nederland).

Een sector- of branche-index bevat aandelen van bedrijven die voornamelijk actief zijn in een bepaalde branche (bijvoorbeeld automotive of de bancaire sector).

Een strategie-index volgt een vooraf gedefinieerde strategie bij de aandelenselectie (bijv. ShortDAX; volgt de omgekeerde prestatie van de DAX).

Een duurzame index is gebaseerd op een bestaande index, maar bevat alleen die aandelen uit de oorspronkelijke index die voldoen aan bepaalde milieu- of sociale criteria (bijv. AEX ESG).

4. Indexberekening

Voor de berekening van een index zijn drie factoren van belang. Eerst wordt een startpunt bepaald. Voor de meeste indices is dit de dag waarop hun samenstelling in eerste instantie wordt berekend. Voor sommige indices worden ook retrospectieve berekeningen uitgevoerd. Zo wordt de DAX berekend sinds 1 juli 1988, op welke dag hij begon op 1.163,52 punten. De indexbasis bedroeg op 31 december 1987 1.000,00 punten. Achterwaartse berekeningen op langere termijn van de Duitse aandelenindex gaan zelfs terug tot 1948.

Ten tweede wordt bepaald of de index alleen rekening houdt met de aandelenkoersen (prijsindex) of daarnaast met alle inkomsten uit het bezit van de aandelen (prestatie-index).

In het geval van een prijsindex wordt het indexniveau uitsluitend bepaald op basis van aandelenkoersen en wordt meestal alleen gecorrigeerd voor inkomsten uit inschrijvingsrechten en bijzondere uitkeringen. Dividenduitkeringen en kapitaalwijzigingen zijn niet bij de prijs inbegrepen. Dit kan bijvoorbeeld leiden tot een koersdaling op de dividendrecord date. Bij indexfondsen en ETF's op prijsindexen wordt echter vaak dividend uitgekeerd. Veel blue-chip indices, waaronder de Dow Jones, Nikkei 225, FTSE 100 en CAC 40, houden geen rekening met dividenden en zijn daarom prijsindices.

De prestatie-index (Total Return Index) wordt berekend alsof alle dividenden en andere inkomsten uit het bezit van de aandelen, zoals de opbrengsten van inschrijvingsrechten, in de aandelen worden herbelegd. Een uitkering of dividenduitkering heeft dus geen effect op de koers. De Duitse beursindex DAX en vele andere indices worden berekend als zowel prestatie- als prijsindices. De term "DAX" refereert aan de prestatie-index, terwijl internationaal, bijv. voor de aandelenindex EURO STOXX 50 meestal de term "prijsindex" wordt gebruikt.

Ten derde zijn er verschillende methoden om de componenten van de index te wegen. Deze worden in de volgende sectie uitgelegd.

5. Weging van de componenten

Er zijn verschillende manieren waarop de componenten van een index kunnen worden gewogen. Hieronder worden de meest voorkomende methoden kort toegelicht.

Weging op prijs - In een prijsgewogen index zijn alle componenten vertegenwoordigd met hetzelfde aantal aandelen. De huidige koersen van de aandelen hebben dan ook een grote invloed op de weging van het betreffende aandeel. Voorbeelden van een dergelijke weging zijn de Dow Jones Industrial Average en de Nikkei 225.

Gelijke weging - In een gelijk gewogen index worden alle componenten gelijk gewogen, ongeacht criteria zoals marktkapitalisatie, d.w.z. de prestatie van elke component speelt een gelijke rol in de prestatie van de index. Omdat de marktkapitalisatie van verschillende bedrijven zich verschillend ontwikkelt, moet de weging van de afzonderlijke componenten regelmatig worden aangepast om een constante gelijke weging te garanderen.

Weging naar marktkapitalisatie - In een naar marktkapitalisatie gewogen index wordt het gewicht van een component berekend door de huidige prijs te vermenigvuldigen met het aantal uitgegeven aandelen gedeeld door de som van de marktkapitalisaties van alle componenten van de index.

Weging van free float marktkapitalisatie - In een vrij verhandelbare marktkapitalisatie-gewogen index worden de wegingen aanvankelijk berekend als in een marktkapitalisatie-gewogen index, maar worden vervolgens aangepast voor het aantal gesloten of strategisch gehouden aandelen die niet beschikbaar zijn voor het publiek. Deze aandelen kunnen bijvoorbeeld worden gehouden door overheden, gelieerde ondernemingen, oprichters of werknemers. Zo worden alleen de vrij in omloop zijnde aandelen in de berekening meegenomen. Deze wegingsmethode is de meest gebruikte methode en wordt onder meer toegepast op de DAX, de S&P 500 en de Nasdaq.

6. Opname in een index

Aangezien veel indices de prestatie van een bepaalde groep aandelen willen volgen, zoals een top zoveel grootste bedrijven in een land qua free float, moeten ze regelmatig worden bijgewerkt. Hiervoor wordt aan de hand van verschillende vooraf gedefinieerde criteria continu gekeken of een bedrijf aan vervanging toe is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen criteria voor algemene opname in de index en criteria op basis waarvan de bedrijven aan een order worden toegewezen.

Voor de DAX moet een aandeel bijvoorbeeld continu worden verhandeld op Xetra, het grootste handelsplatform van Duitsland, en moet de free float minimaal tien procent zijn in verhouding tot de totale marktkapitalisatie van het bedrijf. Bovendien moet het bedrijf een statutaire zetel in Duitsland hebben of de focus van diens handelsvolume op het Xetra-handelsplatform en een statutaire zetel in de EU hebben. De bedrijven die aan deze basisvereisten voldoen, worden gerangschikt op basis van hun free float-marktkapitalisatie. Als er een bedrijf is dat volgens dit criterium tot de 40 grootste bedrijven behoort, is het een DAX-kandidaat. Als het tot de 33 grootste behoort, wordt het direct toegelaten ("Fast Entry"). Anders wordt het alleen toegelaten wanneer een ander bedrijf buiten de 46 grootste valt ("Regular Entry"). Er zijn ook overeenkomstige regels voor regelmatige en snelle exit. Deze regels zijn bedoeld om te frequente wijzigingen in de DAX te voorkomen.

Daarnaast zijn er naar aanleiding van het Wirecard-schandaal in 2020 en 2021 nieuwe eisen ingevoerd om investeerders te beschermen. Deze omvatten de uitbreiding van de index van 30 naar 40 leden en een rentabiliteitseis. Daarnaast kunnen bedrijven worden uitgesloten na een waarschuwing van 30 dagen als ze geen door een accountantskantoor gecontroleerde jaar- en kwartaalresultaten publiceren.
Aanpassingen vinden doorgaans twee keer per jaar plaats in maart en september, maar kunnen ook op de buitengewone aanpassingsdata in juni en december plaatsvinden.

Voor de S&P 500 worden ook andere criteria overwogen. Hier is opname onderworpen aan een minimale marktkapitalisatie van $8,2 miljard en de voorwaarde dat er winst wordt gemaakt in het kwartaal vóór opname en een algehele winst in de vier kwartalen voorafgaand aan opname. De criteria worden regelmatig beoordeeld door een panel. De situatie is anders met de Dow Jones Industrial Average Index, die ook zeer bekend is. De selectie van aandelen hier is uitsluitend ter beoordeling van de uitgever, de Wall Street Journal. Er zijn dus geen duidelijke regels zoals bij bijvoorbeeld de DAX of S&P 500. Hierbij is echter herkenbaar dat bedrijven met een bekend merk en/of een lange, succesvolle historie de neiging hebben om te worden geselecteerd.

Stefan Wennemar, CFA

Stefan is een senior portfoliomanager in het team voor vermogensbeheer. Hij is gespecialiseerd in portfoliobeheer, gegevensanalyse en onderzoek naar kapitaalmarktonderwerpen. Hij heeft een bachelorgraad in economie en bedrijfskunde van de Goethe Universiteit in Frankfurt en een mastergraad in financiën van de Stockholm School of Economics.

Meer artikelen

Dividenden

Financiële kerncijfers

Obligaties

Er zijn risico's verbonden aan beleggen. De waarde van jouw belegging kan dalen of stijgen. Verliezen van het geïnvesteerde kapitaal kunnen zich voordoen. In het verleden behaalde resultaten, simulaties of prognoses zijn geen betrouwbare indicator voor toekomstige prestaties. Raadpleeg onze risico-informatie.

² Voor nieuwe klanten: 4% rente p.j. (Baader Bank) tot € 1 miljoen gedurende 4 maanden. Daarna 2,6% p.j. variabele rente tot maximaal € 100.000. Rente alleen met PRIME+. Meer informatie.